We wtorek 12 września podczas konferencji prasowej w Sejmie RP wraz z Przewodniczącym senackiej Komisji ds. Emigracji oraz Łączności z Polakami za Granicą – senatorem Kazimierzem Michałem Ujazdowskim oraz Przewodniczącym sejmowej Komisji Łączności z Polakami za Granicą – posłem Robertem Tyszkiewiczem zaprezentowaliśmy postulat powołania Rzecznika Praw Polonii. 

Szacuje się, że na całym świecie mieszka ponad 21 milionów Polaków. Jednak tylko niewielka część z nich jest aktywna i uczestniczy w wyborach parlamentarnych. W 2019 r. było to 314 tys. osób. Znacznie więcej obywateli RP doświadcza jednak różnych sytuacji, kiedy ich prawa są łamane.

Dotyczy to takich zagadnień jak udział w wyborach, nauczanie języka polskiego, wsparcie dla instytucji kultury i tzw. szkół sobotnich, uznawanie kwalifikacji zawodowych, poszanowanie prawa do życia prywatnego i rodzinnego, respektowanie uprawnień wynikających z Karty Polaka czy realizacji prawa do repatriacji.

Prawami Polonii zajmują się obecnie dwie komisje parlamentarne: Komisja Łączności z Polakami za Granicą Sejmu RP oraz Komisja Spraw Emigracji oraz Łączności z Polakami za Granicą Senatu RP. Niektóre sprawy dotyczące Polonii są także przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich.

Brakuje jednak kompleksowego spojrzenia na prawa Polonii i wskazania jednej osoby w Polsce, która w sposób pełny zajmowałaby się problematyką, byłaby „pierwszym kontaktem” dla osób pokrzywdzonych.

Nie ma oczywiście sensu zastępować istniejących rozwiązań oraz instytucji (jak np. RPO). Natomiast w systemie funkcjonowania państwa potrzebna jest osoba, która stałaby się reprezentantem potrzeb i głosu Polonii, była pierwszą osobą, która dokonywałaby analizy najważniejszych problemów, a następnie rozwiązywałaby je we współpracy z organami państwa. Zadania Rzecznika Praw Polonii byłyby zatem przede wszystkim koordynacyjno-informacyjno-interwencyjne.

Ze względu na tradycyjną rolę Senatu RP względem Polonii, należy postulować powołanie Rzecznika Praw Polonii właśnie w strukturze Senatu RP. Byłaby to osoba powoływana z nominacji Marszałka Senatu, pracująca w Kancelarii Senatu RP.

Rzecznik Praw Polonii byłby powoływany w wyniku otwartego konkursu, przeprowadzanego przez Kancelarię Senatu. Kluczową rolę w procedurze konkursowej odgrywałyby dwie komisje senackie: Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą. To właśnie te komisje, w wyniku przeprowadzonego konkursu oraz wysłuchania kandydatów na forum komisji, rekomendowałyby Marszałkowi Senatu powołanie najlepszej osoby. W konkursie w charakterze obserwatora uczestniczyłby także przedstawiciel Komisji Łączności z Polakami za Granicą Sejmu RP. Rzecznikiem Praw Polonii powinna zostać osoba znająca osobiście problematykę problemów prawnych i społecznych Polonii, charakteryzująca się umiejętnościami łączenia różnych środowisk, o wykształceniu odpowiadającemu wymogom dla tego typu funkcji.

Status instytucji budowany jest przez pierwsze osoby piastujące określony urząd. Jesteśmy przekonani, że po pierwszych latach doświadczeń z funkcjonowaniem Rzecznika Praw Polonii, można się będzie zastanowić nad regulacją ustawową. Natomiast na obecnym etapie wystarczające jest powołanie takiej osoby jako urzędnika wysokiego szczebla Kancelarii Senatu RP. Jesteśmy przekonani, że przeprowadzenie otwartego konkursu, powołanie doświadczonej osoby na to stanowisko, a następnie jej wzmocnienie w ramach prac Kancelarii Senatu, zostałoby pozytywnie odebrane przez Polonię rozsianą na całym świecie.

Podczas konferencji zadeklarowaliśmy także, że wykorzystamy nasze doświadczenia Przewodniczącego Komisji ds. Emigracji oraz Łączności z Polakami za Granicą (Kazimierz Michał Ujazdowski), Przewodniczącego Komisji Łączności z Polakami za Granicą Sejmu RP (Robert Tyszkiewicz) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich VII kadencji (Adam Bodnar), aby w jak najlepszy sposób ukształtować nową instytucję i w ten sposób kontynuować nasze dotychczasowe działania i osiągnięcia.

Serdecznie zachęcam do zapoznania się z całą transmisją z konferencji prasowej.